دسته بندی نژادهای بز ایرانی

 در ايــن بزهــا توليــد شــير از ســاير توليــدات برتــر بــوده و بــه خــاطر همــين ويژگــي پرورشدهندگان علاقه مند به نگه داري اين نـوع بزهـا هـستند، و در شـرايط اقليمـي حاشـيه خليج فارس و درياي عمان نگه داري و پرورش داده مي شوند و شامل بزهاي نجدي، عـدني و تالي جزيرهاي هستند.

 

2 -بزهاي ليفي

 اين بزها به دو دسته مشخص توليدكننده الياف كركي و الياف مـوهر تقـسيم مـي شـوند .

بزهاي كركي مانند بزهاي كركي كرمان، يزد و جنوب خراسان بـيش تـر در منـاطق حاشـيه كوير و بز مرغز كه جزء دام هاي در خطر انقرا ض بـه حـساب مـي آيـد و اليـافي شـبيه مـوهر توليد ميكند، فعلاً در مناطقي از استان كردستان پرورش مييابد.

 

بزهاي كركي ايران و ويژگيهاي آنها:

چنانچه قبلاً توضيح داده شد اغلب بزهاي شيري توليد كننده كـرك نيـز مـي باشـند ولـي چنانچه ميزان توليد كرك در حد بالائي باشد استحص ال ميشود. اين بزها در منطقه وسـيعي از مناطق شرق به طرف مركز ايران در اقليم خشك و نيمـه خـشك در حواشـي دشـت هـاي كوير لوت پرورش مييابند. 

 

مهمترين استانهاي پرورش دهنده بزهاي كركي كه در همه يا قسمتي از مناطق آن پـرورش بز كركي رواج دارد به شرح زير هستند:

1 - استان كرمان در اغلب مناطق

2 - استان يزد در اغلب مناطق

3 - استان خراسان : در جنوب خراسان شـامل شـهرهاي نهبنـدان، بيرجنـد، قائنـات، گنابـاد، طبس و فردوس

4 - استان هرمزگان : شمال استان هرمزگـان (محـل قـشلاق پـرورش دهنـدگان بـز از اسـتان كرمان)

5 - سيستان و بلوچستان: در همه مناطق استان به جز مناطق حاشيه درياي عمان

6 - استان اصفهان: نواحي از نائين، اردستان، نطنز و كاشان

7 – استانهاي قم و تهران (به طرق حاشيه كوير) و سمنان نواحي جنوب

 

نام اين بزها بر اساس منطقه زيست، رنگ و شكل شاخ و گوش و غيره اسـامي متفـاوتي را پيدا كرده است . بدن و نق اط انتهاي دام اغلب به رنـگ قهـوه اي تيـره يـا سـياه اسـت كـه حدود يك سوم از آن ها داراي نواري به رنگ هاي شكري يا خرمايي روشـن اسـت كـه در امتداد سر و صورت، گوش ها، ريش، زيرشكم، دست و پـا، پـشت كـشاله ران تـا ابتـداء دم تـداوم دارد. سـاير رنـگهـا ماننـد قهـوهاي روشـن، سـفيد، خاكـستري و حنـائي و ... و يـا مخلوطي از اين رنگ ها نيز ديده مي شوند، اين بزها نيز ممكن است داراي نوار شكري و يـا خرمائي روشن و يا ساير رنگ ها باشند . اين رنـگ هـا در گلـه هـا پراكنـده و يـا درصـدهاي متفاوت از هر رنگ است.

 

3 -بزهاي شيري - مويي

اين بزها شير و كرك كم تري نسب ت به دو گروه فوق توليد مي كنند. پـرورش دهنـدگان اين نوع بزها از تمام توليدات آن ها استفاده مينمايند و بيشتر به شكل چند منظـوره پـرورش داده مي شوند. اغلب بزهاي مناطق مختلف كشور جزء ايـن گـروه هـستند، ولـي باتوجـه بـه شرايط محيطي داراي تنوع زيادي مي باشند. در اغلب آنـ ان اليـاف از مـو و كـرك تـشكيل شده كه به دليل ميزان كرك پائين معمولاً كرك آن ها برداشت نميشود. چون همه بزهـاي شيري- مويي ايران از لحاظ نژادي كاملاً شناسائي نشده انـد، معمـولاً هـر بـز بـه نـام منطقـه پرورش خود نام گذاري شده است. از جمله مي توان بـه بزهـاي بـومي سيـستان ي، بوشـهري، هرمزگان و غيره اشاره كرد.

بهترين زمان چيدن اليـاف مـوئي بـز خـرداد مـاه اسـت . ولـي در خيلـي از نقـاط بزهـاي معمولي غيرموئي و غيركركي مانند بزهاي نجدي، پاكستاني و عدني چيده نمي شوند. حتـي در بعضي از استانها الياف بلند موئي بز نيز چيده نمي شـود . از دلايـل اصـ لي نچيـدن بـز در اغلب نقاط ايران طولاني بودن فصل سرما و حساسيت زياد بز به سرما اسـت . مقـدار توليـد الياف موي بز با توجه به جمعيت بز در اسـتان هـا ي جنـوبي بيـشتر از سـاير اسـتان هـا بـوده و گرچه در همه استانهاي كشور الياف موئي به تنهائي يا به همراه درصدهاي مختلف كرك توليد مي شود، ولي به دليل عدم شناخت كافي از طول ، مقدار توليـد و تعـداد بزهـاي چيـده شده، نميتوان برآورد دقيقي از ميزان توليد كلي به دست آورد.

الياف موئي بزهاي بومي ايران در درجه متوسطي از نظر طول (حدود 6 سانتيمتر)، قطـر (در حد 80 ميكرون )، بازدهي (تقريبا 74 درصد) و درصد الياف سياه (حدود 40 درصد) بـا توجه به درجه بندي فروش الياف موئي در درجه متوسط قرار دارند.ولي با توجه بـه تفـاوت اين خصوصيات در بين دو گروه سني و مناطق مختلف، جداسازي بر پايه اين موارد كمك قابل توجهي در يكنواختي محصول توليدي و در نتيجه منسوج بافته شده، ميكند.